Αυτισμός και διάσπαση προσοχής

Υπάρχουν πολλοί λόγοι σύγχυσης του αυτισμού και της ΔΕΠ-Υ, οφείλουμε όμως να σημειώσουμε πως η ελλειμματική προσοχή αποτελεί εκ προοιμίου πιθανή μειονεξία του αυτιστικών διαταραχών, η οποία δυσχεραίνει τις ήδη υπάρχουσες δυσκολίες.

Ωστόσο, οι ειδικοί καθιστούν σαφές ότι,  καθώς  το παιδί μεγαλώνει, η φαινομενική ομοιότητα των δύο καταστάσεων εξασθενεί. Με το πέρασμα του χρόνου, η υπερδραστηριότητα του αυτισμού θα μειωθεί ενώ η δυσκολία στις κοινωνικές δεξιότητες θα αυξηθεί.

Η ΔΕΠ-Υ είναι μια νευροβιολογική διαταραχή και χαρακτηρίζεται από σημαντικές διαφορές στη δομή και λειτουργία του εγκεφάλου, που επιδρούν στη συμπεριφορά. Ο αυτισμός είναι μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή που μειώνει τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις του παιδιού και επηρεάζει τη λεκτική και μη λεκτική επικοινωνία του. Είναι και οι δύο αναπτυξιακές, μοιράζονται παρόμοια χαρακτηριστικά και επηρεάζουν τα παιδιά στις ίδιες τρεις κεντρικές περιοχές: την επικοινωνία, την κοινωνική αλληλεπίδραση και τη συμπεριφορά. Αφορούν και οι δύο σε ένα παιδί που λειτουργεί χωρίς να σκέφτεται.

Μια πιθανή αιτία ελλειμματικής προσοχής σε παιδιά με αυτισμό, είναι το γεγονός πως οι αισθήσεις τους συχνά “υπό” ή ”υπέρ” λειτουργούν, με αποτέλεσμα πολλές φορές ένα μικρό ερέθισμα να αποσπά την προσοχή τους ενώ ένα πολύπλοκο ερέθισμα να τα κάνει να “χάνονται”. Ακόμη, συχνά επηρεάζει η όποια φαρμακευτική αγωγή λαμβάνεται για τον αυτισμό, η οποία όχι σπάνια  προκαλεί διάσπαση προσοχής και υπερδιέγερση.

                                   

                                                Πώς επηρεάζεται η ομιλία;

Η επικοινωνία στα παιδιά με αυτισμό είναι πάντα διαταραγμένη, ο λόγος όχι πάντα. Όταν όμως αυτό συμβαίνει, αφορά κυρίως στην επικοινωνιακή πραγμάτωσή του.

Συγκεκριμένα, τα χαρακτηριστικά του διαταραγμένου λόγου, μπορεί να είναι τα εξής:

• πλήρης απουσία
• άμεση/ έμμεση ηχολαλία
• στερεοτυπική χρήση λέξεων
• επαρκής αλλά κενός λόγος

Όταν οι παραπάνω δυσκολίες συνυπάρχουν με ελλειμματική προσοχή, τότε ο λόγος και η ομιλία επηρεάζονται σημαντικά. Κι αυτό γιατί τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ εμφανίζουν σημαντικές δυσκολίες στη μνήμη εργασίας και στην ταχύτητα επεξεργασίας πληροφοριών. Λόγω αυτού, δυσκολεύονται να συγκρατήσουν πληροφορίες και χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να τις επεξεργαστούν. Ως αποτέλεσμα, παρουσιάζουν δυσκολίες στην ανάκληση λέξεων και στη σωστή χρήση του λόγου. 

                                              Τί κάνουμε σε αυτήν την περίπτωση;

Μια μεθοδολογία προσαρμοσμένη στο συνδυασμό αυτισμού και διάσπασης προσοχής, , θα πρέπει να περιλαμβάνει:

• συνδυασμό ομιλίας με εναλλακτικές μορφές επικοινωνίας (χειρομορφές, γράψιμο, εικόνες, οπτικά προγράμματα, πίνακες επικοινωνίας). Χρειάζεται να αναπτυχθεί ένας λειτουργικός κώδικας επικοινωνίας μεταξύ παιδιού- περιβάλλοντός, προσαρμοσμένος στους τρόπους επικοινωνίας που το ίδιο επιλέγει.
• πολυαισθητηριακή προσέγγιση

• συστηματική χρήση της αρχής της ενίσχυσης

·    παιχνίδι μόνο στο τέλος των δραστηριοτήτων, καθώς μπορεί να εντείνει τη διασπαστική συμπεριφορά.

• εξατομικευμένη, επαναληπτική και δομημένη διδασκαλία

·    γνώση από μέρους του παιδιού του χρόνου και του τόπου των δραστηριοτήτων

• διαδραστικά παιχνίδια, δραματοποίηση καταστάσεων και role playing (βοηθούν το παιδί να βγει από το “εγώ” του). Όταν ανέβει το παιχνίδι και στέκεται το κοινωνικό, τότε ο θεραπευτής πρέπει να προχωρήσει στη γλώσσα.

• ενίσχυση θετικού οικογενειακού περιβάλλοντος
• έμφαση στην αυθόρμητη και λειτουργική επικοινωνία και κατόπιν στην ομιλία
• σταθερά περιβάλλοντα, χωρίς διασπάσεις
• συνεργασία με γονείς ως συν- θεραπευτές, προκειμένου οι δεξιότητες να γενικευτούν σε οικεία περιβάλλοντα

                                                Οδηγίες προς τους γονείς

• μάθετε πώς και γιατί το παιδί επικοινωνεί και ανάλογα πρμοσαρμόστε τη δική σας συμπεριφορά

• να είστε ξεκάθαροι ως προς το τί ζητάτε από το παιδί και σταθεροί ως προς τη συμπεριφορά σας
• δεχτείτε τις αδυναμίες του παιδιού και βοηθήστε το να τις αντιμετωπίσει
• σχεδιάστε το πρόγραμμα του παιδιού, ώστε να είναι φανερό το τί θα ακολουθήσει, προκειμένου να μη διασπάται
• δώστε οπτική ή λεκτική ανατροφοδότηση
• θέστε βραχυπρόθεσμους στόχους, ώστε το παιδί να λαμβάνει συχνά επιβράβευση και να μη διασπάται
• διατηρήστε ρουτίνες
• περνάτε με το παιδί όσο το δυνατόν περισσότερο χρόνο

Σαν γενική αρχή, αξίζει να θυμόμαστε πως σκοπός της επικοινωνίας δεν είναι μόνο να καλύψουμε τις ανάγκες μας αλλά και να εκφραστούμε και να μοιραστούμε σκέψεις με τους γύρω μας. Αυτό που πρωτεύει είναι η επικοινωνία, όχι η ομιλία.